درمان نازایی با IVF
به روش ناباروری با IVF ، روش آزمایشگاهی یا لقاح خارج از رحم گفته می شود. یکی از مناسب ترین گزینه به منظور درمان نازایی، روش لقاح مصنوعی می باشد، IVF یک روش بی خطر و ایمن است. از این روش زمانی استفاده می شود که روش های درمانی ناباروری با دارو یا روش ناباروری با IUI و… موفقیت آمیز نباشد. این روش محدودیت ندارد و هر زوجی می تواند برای درمان نازایی از آن استفاده نماید. روشی ایده آل و موفق در باروری و حاملگی ، بدون وجود هیچ عوارض جانبی حاد، به حساب می آید.
فرآیند ناباروری با روش IVF
این روش بسیار ساده و راحت می باشد و درمان و موفقیت آن بستگی به مراقبت های بعد از عمل دارد. متخصص ماما یا پزشک زنان و زایمان حاذق ابتدا نمونه ای از اسپرم های آقایان را گرفته و آن را بررسی می کنند تا از فعالیت و تعداد آن مطلع شوند، سپس به بررسی تخمدان و تخمک های سالم زنان می پردازند، باید گفت که در چند مرحله بعد از عمل، خانم ها باید سونوگرافی از واژن یا آزمایش خون را انجام دهند تا پزشک زنان از روند عمل و حاملگی اطلاع داشته باشد. این عمل در زمان مناسبی بعد از سیکل قاعدگی صورت می گیرد.
مراحل روش IVF
مرحله اول نمونه گیری: بعداز اینکه نمونه از اسپرم آقایان و تخمک را از خانم ها می گیرند، شروع به فعال و تقویت آن می نمایند، چنانچه اسپرم یا مایع منی ضعیف باشد، آن را تحریک و فعال می کنند و در زمان آزاد سازی تخمک از تخمدان ، در آزمایشگاه مجهز و استرلیزه شده فرآیند عمل IVF را انجام می دهند. باید گفت که اسپرم تا 72 ساعت و تخمک تا 24 ساعت بعد از خارج شدن از محل و موقعیت اولیه، فعال و زنده می باشد، و باید پروسه را زود انجام داد. برای آزادسازی تخمک از تخمدان در زمان مناسب، متخصص اقدام به تزریق هورمون در تخمدان می نماید، تا عمل با روش IVF را انجام دهند. این پروسه را از آن جهت انجام می دهند که تخمک ها را افزایش دهند و برای این منظور هر ماه سونوگرافی و آزمایش خون را برای مادران تجویز می کنند تا از روند پروسه مطلع شوند و اطمینان حاصل کنند که تخمک ها با تزریق هورمون افزایش پیدا کرده است یا نه. چنانچه تخمک افزایش پیدا کرده باشد با ایجاد شکاف یا سوراخی کوچک در فولیکول ها اقدام به برداشتن تخمک از آن را می کنند تا آن را در آزمایشگاه با اسپرم سالم و فعال ترکیب کنند و عمل لقاح را انجام دهند. این پروسه را با بیهوشی عمومی در کلینیک مجهز یا آزمایشگاه پیشرفته اعمال می کنند.
مرحله دوم لقاح یا بارورسازی: پس از گرفتن تخمک چند ساعت بعد نمونه ای از اسپرم آقایان نیز گرفته می شود. در روند متداول و معمول، تخمک با اسپرم یا مایع منی در محیطی کاملا بهداشتی و مجهز آزمایشگاهی با هم ترکیب (عمل لقاح) می شوند، و با تزریق کردن به سیتوپلاسم اسپرم آقایان، یک اسپرم سالم مستقیماً و بی واسطه به درون سیتوپلاسم هر تخمک قرار می گیرد. در صورتی که تخمک با اسپرم بارور شود، تخمک بارور شده، شروع به رشد و نمو می کند. تخمک های بارور شده به مدت دو تا پنج روز درون محفظه مخصوص قرار می گیرد تا شروع به رشد و تقسیم نمایند، و عمل لقاح و باروری را انجام دهد.
مرحله سوم درمان نازایی با ivf انتقال جنین: بعد از این که تخمک ها به اندازه خواسته شده برسند، دو تا سه تخمک، در بعضی مواقع پزشک زنان بیش از این را به رحم منتقل می کند. این عمل بعد از اتمام سیکل قاعدگی در زمان مناسبی وارد می کنند، تا پروسه از موفقیت بالایی برخوردار باشد. این عمل بسیار مشابه آزمایش پاپ اسمیر می باشد که هیچ گونه درد و زخمی در رحم ایجاد نمی کند.
ممکن است بعد از عمل ناباروری با IVF عوارضی مانند: حالت تهوع، درد شکمی و سرگیجه ایجاد شود، که امری کاملا طبیعی می باشد زیرا از عوارض داروهای بیهوشی می باشد و بعد از گذر چند روزی این علائم و نشانه ها کاملا رفع می شود.
احتمال می رود که لکه بینی یا خونریزی جزئی بعد یک تا دو روز بعد از عمل در خانمی مشاهده شود، چنانچه خونریزی به رنگ قرمز روشن و یا شدید باشد، سریعاً باید به پزشک زنان یا متخصص ماما مراجعه شود.
مرحله چهارم تشکیل نطفه: بعد از اینکه جنین به رحم منتقل می شود برای بررسی عملکرد و مشاهده نتیجه سونوگرافی تجویز می شود.
کاندیدای مناسب با IVF
افرادی که دارای مشکلات ذیل می باشند، مناسب ترین گزینه برای این روش بی خطر هستند، از جمله :
- خانم هایی که اندومتریوز در رحم دارند.
- چسبندگی لوله های رحمی یا فالوپی که مانع از رسیدن مایع منی یا اسپرم به داخل تخمدان می شود.
- وجود برخی از چسبندگی های داخل لگن که باعث جلوگیری به عمل آمدن از حاملگی می نماید.
- برخی از علل ارثی و ژنتیکی که در فرد وجود دارد.
- داشتن بعضی از مشکلات داخل تخمدان که مانع از تخمک گذاری سالم و زنده می نماید.
- خانم هایی که دچار سقط های مکرر یا عمل کورتاژ ناقص شده اند.
- بهتر است که فرد اهدا کننده قبلا بچه دار نبوده باشد تا شانس بارداری برای گیرنده بالا رود.
- هم زوج گیرنده و هم زوج دریافت کننده تخمک ، باید زیر نظر متخصص زنان و با مشورت او این عمل را انجام دهند، تا تمامی ابعاد و جنبه ها بررسی شود، و با دیدگاهی بهتر و آگاهی کامل، درمان نازایی صورت گیرد.
- فرد اهدا کننده باید از پرونده پزشکی سالمی برخوردار باشد، و هیچ گونه بیماری مانند هپاتیت و… را نداشته باشد.
- بهتر است که از نظر رنگ پوست و مو، رنگ چشم فرد گیرنده با اهدا کننده با هم تطابق داشته باشند.
- ارزیابی فرد اهداکننده از نظر روان شناختی حائز اهمیت می باشد و باید از لحاظ روحی و روانی بررسی شود.
مراقبت های بعد از اهدای تخمک
توصیه می شود بعد از اهدای تخمک از هورمون های پروژسترون یا برخی از داروها به صورت تزریقی یا با استفاده از شیاف صورت گیرد، این روش به لانه گزینی تخمک در رحم کمک فراوانی می کند.
ممکن است که پزشک زنان و زایمان برخی از آنتی بیوتیک ها را برای جلوگیری از عفونت در رحم را تجویز نماید، که باید طبق دستور العمل سر وقت و دقیق استفاده شود.
مشاهده چه علائمی بعد از اهدای تخمک باید حتما به پزشک مراجعه شود؟
- چنانچه خانمی تب یا افزایش دمای بالای 38 درجه سانتی گراد داشته باشد.
- متورم بودن شکم یا داشتن دردهای شدید زیر شکمی، حتما باید به متخصص یا پزشک زنان حاذق مراجعه شود.
- اگر خانمی حالت تهوع و استفراغ شدیدی داشته باشد، و همچنان ادامه داشته باشد.
- اگر خانمی ادرار دردناک و مشکل در دفع ادرار به صورت کامل را داشته باشد.
- چنانچه فرد به عارضه یبوست سفت و سخت مبتلا شده باشد.
- اگر بعد از دریافت تخمک دچار خونریزی یا لکه بینی شود.
- عدم داشتن مقاربت جنسی بعد از اهدای تخمک ضروری می باشد.
- وجود برخی از مشکلات آنتی بادی ها که باعث از دست دادن مقداری اسپرم و تخمک سالم می شود.
- عدم توانایی مایع منی یا اسپرم برای بقا و مواجه شدن با مخاط در دهانه رحم، باعث از بین رفتن تخمک بارورشده می شود.
- ضعیف بودن یا کاهش تعداد اسپرم (مایع منی ) در کیسه بیضه، که فرآیند بارداری را تضعیف می کند.
- ممکن است که هیچ گونه توجیه خاصی برای بارداری وجود نداشته باشد.
میزان موفقیت در روش IVF
درتحقیقات پزشکی ثابت شده است که موفقیت این عمل در زنانی که ویتامین دی یا مکمل های آن را مصرف می کنند، بسیار بالا می باشد.
شایان ذکر است که سن بیمار نیز در موفقیت و نتیجه ناباروری در روش IVF بسیار نقش مهمی ایفا می کند چنانچه سن خانمی کم و پایین باشد و از عارضه ناباروری و نازایی رنج ببرد، درمان نازایی با روش IVF برای او بسیار موثر می باشد، و میزان موفقیت بالا است.
نتیجه روش ناباروری با IVF
پزشک زنان و زایمان بعد از این عمل ممکن است که مقداری دارو یا هورمون های پروژسترون را تجویز نماید تا باعث استحکام شدن لایه های رحمی و کنترل انقباضات، صورت گیرد. هورمون پروژسترون با تزریق یا شیاف باید انجام گیرد. دو هفته بعد فرد باید یک آزمایش خون به منظور اندازه گیری هورمون های HCG را انجام دهد. اگر این هورمون افزایش داشته باشد بیانگر موفقیت عمل با روش IVF می باشد.
مصرف برخی از داروها قبل از IVF
- بیش از انتقال نطفه به رحم، حداقل از سه ماه قبل فولیک اسید یا مولتی ویتامین را باید مصرف نماید، تا به کاهش نقص در جنین کمک کند. تحقیقات ثابت کرده است که مصرف فولیک اسید احتمال تولد دوقلور را در افراد IVF افزایش می دهد.
- بهتر است که همراه فولیک اسید از مکمل های حاوی ویتامین دی و ویتامین ب مصرف شود.
آزمایشات لازم بعد از IVF
- برای افرادی که IVF از تخمک های خود جهت بارداری استفاده شده است، انجام آمایشات هورمونی لازم می باشد. آنالیز اسپرم آقایان، لوله های رحمی خانم ها و بررسی تخمدان و رحم ضروری است.
- برای افرادی که در روش IVF از نطفه اهدایی استفاده می کنند، انجام آزمایشات هورمونی لازم نمی باشد. اما بررسی مایع منی مرد، بررسی تخمدان در روز 13 و 14 که پوشش داخلی رحم ضخیم و کلفت می شود، بسیار ضروری می باشد.
مراقبت های بعد از IVF
- بهتر است که بعد از این عمل خانم ها استراحتی داشته باشند، اما استراحت مطلق و بستری شدن کامل تجویز نمی شود.
- از مصرف مواد غذایی با طبع خیلی سرد یا خیلی گرم بعد از دریافت تخمک، پرهیز شود.
- بهتر است که از مواد غذایی مفید حاوی پروتئین یا ویتامین را استفاده کنند و از مصرف فست فود، سوسیس، کالباس و… خودداری شود.
- پرهیز از استعمال دخانیات و نوشیدن مشروبات الکلی، زیرا دخانیات مقدار زیادی کافئین دارد.
- تا 24 ساعت بعد از عمل IVF استحمام نشود.
انتقال چند نطفه با IVF مجاز می باشد؟
اگر خانمی بالای سن 40 سال را داشته باشد بهتر است که دو نطفه را دررحم منتقل کنند. بهتر است قبل از انتقال نطفه زیر نظر پزشک و با مشورت او انجام گیرد.
باید ذکر کرد که تعداد نطفه به سن، کیفیت و کمیت نطفه و پرونده پزشکی بستگی دارد.
پزشک زنان و زایمان حاذق از مادران می خواهد که با دید و شرایط موجود تصمصم به چند قلو بودن نطفه بگیرند.
توصیه می شود که بعد از انتقال نطفه به رحم مادران، اندکی پیاده روی داشته باشند، و از انجام تمرینات و فعالیت های فیزیکی و ورزشی سنگین خودداری کنند.
اهدای تخمک از دیگر درمان ناباروری
جهت درمان نازایی پیشرفت های زیادی صورت گرفته است و روش های جدیدی به منظور رفع ناباروری ایجاد شده است . باید گفت که درمان نازایی گاهی با دارو یا روش هایی مانند IVF يا IUI و… به کار گرفته نمی شود. یکی از روش های مناسب اهدای تخمک می باشد. به عنوان مثال، گاهی بعضی از خانم ها به علت افزایش سن یا یائسگی زودرس قادر به بارداری با روش های ذکر شده نمی باشند، زیرا توانایی تولید تخمک را ندارند، مناسب ترین گزینه و روش برای این بانوان ، تخمک اهدایی می باشد. با داوطلب بودن زوجین به گرفتن تخمک یا اسپرم فعال از دیگر زوج ها عمل لقاح را انجام می دهند به این صورت که چنانچه مشکل از خانم باشد به گرفتن تخمک از خانمی دیگر صورت می گیرد، یا اگر اسپرم و مایع منی آقایی بسیار ضعیف باشد که توانایی عمل لقاح را نداشته باشد و با تزریق هورمون فعال و تحریک پذیر هم نشود، اقدام به گرفتن اسپرم از آقایی دیگر صورت می گیرد. البته روش اهدای تخمک باید فقط با تجویز و مشورت پزشک زنان یا متخصص ماما صورت گیرد. شایان ذکر است که روش اهدای تخمک هیچ گونه عوارض جانبی به همراه ندارد.
نکات مهم درباره اهدای تخمک
- سن فرد گیرنده باید حداکثر تا 45 سال باشد.
- فرد اهدا کننده باید کم سن باشد، مثلا: بین 21 تا 34 سال مناسب است.